Cognossement (zeevrachtbrief) van 3 december 1671, geschreven in Surame en ondertekend door Louwerens dubbelde Muts

Met ‘Gekaapte brieven’ worden de documenten aangeduid die zich bevonden aan boord van Nederlandse schepen die door de Engelsen zijn buitgemaakt in een van de vier oorlogen die Groot-Brittanniëen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17de en 18de eeuw hebben gevoerd. De hele lading van een gekaapt schip werd in beslag genomen. Met de documenten kon worden bewezen dat het ging om een Nederlands schip, en de kaping dus rechtmatig was geweest: kapen mocht alleen in oorlogstijd. De documenten van de gekaapte schepen belandden in het archief van de High Court of Admiralty (thans onderdeel van The National Archives in Kew), waar de Nederlandse historicus S. Braunius ze in 1980 herontdekte. De gekaapte brieven staan ook bekend als de Sailing Letters, de Brievencollectie Admiralty Court of de Prize Papers.

In 2005 heeft historicus Roelof van Gelder op initiatief van de Koninklijke Bibliotheek een eerste inventarisatie van de documenten gemaakt. Vervolgens is binnen Metamorfoze de inhoud van 7 dozen gefotografeerd, wat circa 9000 foto’s opleverde. In 2011 heeft de Koninklijke Bibliotheek de foto’s overgedragen aan het Nationaal Archief. Hoeveel Nederlandstalige gekaapte brieven er in totaal in het Engelse archief zijn, is vooralsnog niet duidelijk. Van Gelder kwam op een aantal van 38.000, maar waarschijnlijk zijn het er meer, omdat er ook Nederlandstalige brieven zitten in dozen afkomstig van gekaapte schepen uit andere landen, zoals Frankrijk en Denemarken.

Sinds de gekaapte brieven zijn herontdekt, hebben verschillende onderzoekers - historici en taalkundigen - erover gepubliceerd, en van een aantal teksten is een transcriptie gemaakt. De documenten leveren namelijk een onafzienbare hoeveelheid historisch materiaal - uniek erfgoedmateriaal - over het dagelijks leven in de 17e en 18e eeuw, zowel binnen Nederland als op schepen en in de Nederlandse vestigingen op andere continenten, en over het taalgebruik. Het bijzondere is dat de schrijvers van de brieven vaak behoorden tot bevolkingsgroepen van wie over het algemeen nauwelijks enig geschreven materiaal bewaard is gebleven.

De gefotografeerde set van circa 9000 documenten was echter tot nu toe slechts beschikbaar als foto; van de meeste foto’s was niet bekend wat erop stond. Het zoeken van relevante documenten was voor onderzoekers dan ook zeer tijdrovend, terwijl de handschriften voor leken nauwelijks leesbaar zijn.

Eind november 2011 is daarom een vrijwilligersproject gestart om de gekaapte brieven te ontsluiten met metadata en transcripties. Het project is mogelijk gemaakt door steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds, dat de coördinatie van de vrijwilligers heeft bekostigd. Op 8 oktober 2012 is deze website gelanceerd met de eerste resultaten van het project: enkele duizenden getranscribeerde en van metadata voorziene documenten. De rest van de documenten is in 2014 aan de website toegevoegd. Hiermee zijn ruim 6000 documenten beschikbaar gekomen. Dankzij het vrijwilligersproject is inmiddels bekend geworden dat ongeveer de helft van de documenten zakelijke post is en de andere helft bestaat uit persoonlijke brieven.

Nadere achtergrondinformatie over de gekaapte brieven in het algemeen is te vinden in Brievenbus van de tijd van Ewoud Sanders, en in de Engelse vertaling daarvan Letterbox of time.